Geoit Nedir: İki tarafı basık olan küre şeklindeki geometrik şekle geoit denilir. Dünya, geoit şekiller arasında üzerinde en çok inceleme yapılan kavramlardan biridir. Yer kürenin kutuplardan basık, ekvatordan ise şişkin olan kendine has şekline geoid adı verilir.
Bazı bilimsel kaynaklarda “geoit” olarak geçse de TDK’nın Türkçe Sözlüğü’nde “geoit” olarak geçmektedir. Biz her iki kaynakta geçen yazımını da kullanacağız.
Geoit Sözlük Anlamı
Yerkürenin geometrik olmayan gerçek biçimi (Kaynak: TDK Türkçe Sözlük)
Dünya’nın Geoit Olması
Ekvatorlarda şişkin, kutuplarda basık olan Dünya, bu özelliği nedeniyle geoit yapıdadır. Elbette bu durumun bazı kanıtları da vardır. Kutuplara doğru hareket edildikçe yer çekim kuvvetinin artması ve Ekvator ile kutupların yarı çaplarının eşit olmaması, Dünya’nın geoit yapıda olmasının sonuçlarıdır.
Dünya’nın geoit şeklinden dolayı bazı sonuçlar ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlar şu şekilde sıralanabilir;
- Ekvator uzunluğu diğer meridyenlere göre fazladır.
- Ekvator yarı çapı, kutuplardaki yarı çaptan fazladır.
- Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısı, Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
- Dünya’nın bir tarafı aydınlık, diğer tarafı karanlıktır.
- İki meridyen arasındaki uzaklık, kutuplara gidildikçe azalır.
- Kutup yıldızlarının görünme açısı, enlemlere bağlı olarak değişir.
- Dünya’nın dönüş hızı, ekvatordan kutuplara doğru azalır.
- Geoit şekilden dolayı güneş ışınlarının Dünya’ya düşme açıları değişir.
- Paralel dairelerinin boyları, kutuplara doğru azalır.
- Tan ve grup vakti süreleri Ekvatordan kutuplara doğru uzar.
- Kutuplarda ve Ekvatorda, termik kökenli olan basınç merkezleri oluşur
Geoit Nedir: İki tarafı basık olan küre şeklindeki geometrik şekle geoit denilir. Dünya, geoit şekiller arasında üzerinde en çok inceleme yapılan kavramlardan biridir. Yer kürenin kutuplardan basık, ekvatordan ise şişkin olan kendine has şekline geoit adı verilir.
Bazı bilimsel kaynaklarda “geoit” olarak geçse de TDK’nın Türkçe Sözlüğü’nde “geoit” olarak geçmektedir. Biz her iki kaynakta geçen yazımını da kullanacağız.
Geoit Sözlük Anlamı
Yerkürenin geometrik olmayan gerçek biçimi (Kaynak: TDK Türkçe Sözlük)
Dünya’nın Geoit Olması
Ekvatorlarda şişkin, kutuplarda basık olan Dünya, bu özelliği nedeniyle geoit yapıdadır. Elbette bu durumun bazı kanıtları da vardır. Kutuplara doğru hareket edildikçe yer çekim kuvvetinin artması ve Ekvator ile kutupların yarı çaplarının eşit olmaması, Dünya’nın geoit yapıda olmasının sonuçlarıdır.
Dünyanın geoit şeklinin sonuçları
- Ekvator uzunluğu diğer meridyenlere göre fazladır.
- Ekvator yarı çapı, kutuplardaki yarı çaptan fazladır.
- Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısı, Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.
- Dünya’nın bir tarafı aydınlık, diğer tarafı karanlıktır.
- İki meridyen arasındaki uzaklık, kutuplara gidildikçe azalır.
- Kutup yıldızlarının görünme açısı, enlemlere bağlı olarak değişir.
- Dünya’nın dönüş hızı, ekvatordan kutuplara doğru azalır.
- Geoit şekilden dolayı güneş ışınlarının Dünya’ya düşme açıları değişir.
- Paralel dairelerinin boyları, kutuplara doğru azalır.
- Tan ve grup vakti süreleri Ekvatordan kutuplara doğru uzar.
- Kutuplarda ve Ekvatorda, termik kökenli olan basınç merkezleri oluşur.
Dünya’nın Şekli ile İlgili Görüşler
Tarih boyunca Dünya’nın şekli konusunda pek çok araştırma ve görüş ortaya atılmıştır. İlkçağda yer yapısının tamamen düz olduğuna inanılıyordu. Tarihte ilk kez milattan önce 5. yüzyılda Pisagor, yer yapısının küre şeklinde olduğunu iddia etmiştir.
Orta Çağ’a baktığımızda İslam dünyasındaki bilginlerden olan Biruni, dünyanın yuvarlak olduğuna dair astronomik çalışmalar yapmıştır. Daha sonra 16. yüzyılda Kopernik’in çalışmalarıyla beraber yerin şekli, dünyanın güneş etrafındaki hareketleri ve yörüngesi gibi konularda araştırmalar devam etmiştir.
On Sekizinci yüzyıldan sonra bilimin ciddi anlamda gelişmesi ve yapılan araştırmalar, dünyanın tam olarak küre olmadığını ispatlamıştır. Bu araştırmalar sonucunda dünyanın kutuplardan basık ve ekvatorda şişkin olduğu belirlenmiştir. Uzaydan çekilen fotoğraflar da yerin geoit olduğunu kanıtlamıştır.
Dünya’nın şekliyle ilgili pek çok bilim adamı araştırma gerçekleştirmiş ve bu araştırmalarını paylaşmıştır.
- Tales: M.Ö 6. yüzyılda yaşamıştır. Dünya’nın daire biçiminde olduğunu savunmuştur.
- Macellan: Dünya’nın çevresini dolaşmış olan ilk denizcidir ve bu gezintinin ardından Dünya’nın şekliyle ilgili pek çok görüş aktarmıştır.
- Pisagor: M.Ö 500’lü yıllarda Dünya’nın yuvarlak olduğu iddiasını savunmuştur. Bu görüşü ilk zamanlarda diğer düşünürler tarafından kabul görmemiştir.
- Aristo: Pisagor’un yerin şekli ile ilgili düşüncesini tam 2 asır sonra kanıtlamış ve bununla ilgili kendi görüşlerini de aktarmıştır.
- Bruni: 972 ile 1050 yılları arasında Dünya’nın küre biçiminde olduğunu savunmuştur. Ayrıca yer çekiminin de var olduğuna dair pek çok görüşü vardır.
- İdrisi: Dünya’nın küre şeklinde olduğunu düşünen bilim adamıdır. Çizmiş olduğu dünya haritasıyla tanınmaktadır ve bu haritanın Kolomb tarafından Amerika kıtasının keşfinde kullanıldığı belirtilmektedir.
- Nikolas Kopernik: Dünya ve tüm gezegenlerin Güneş etrafında döndüğünü savunmuştur.
- Kristof Kolomb: Yerin şekliyle ilgili bilgilere ulaştıktan sonra gemiyle sürekli olarak batı yönünde ilerleyen Kolomb ilk olarak Hindistan’a ulaştığını sanmıştır. Ancak keşfettiği yer Amerika kıtası olarak açıklanmıştır. Dünya’nın yuvarlak olduğunu ancak başladığı yere tekrar gelerek ispatlayacağını belirten Kolomb, bu düşüncesini gerçekleştiremeden ölmüştür.
- Galileo: Dünya’nın güneş etrafında döndüğünü ilk kez ortaya atan ünlü bilim adamıdır.
- Johannes Kepler: Dünya dâhil olmak üzere tüm gezegenlerin Güneş etrafında eliptik yörünge ile dönmesi hakkında farklı görüşler ortaya sunmuştur.
Bir önceki yazımız Varis nedir ? tıklayarak inceleyebilirsiniz.